Մանկական Երգեր

Լիդուշիկ

«Թզուկը»
Ճերմակ մորուք, Կարմիր մեծ քիթ,
Բարի աչքեր… Քայլում էր նա Դեմքին ժպիտ,
Ձեռքին լապտեր: Ու քթի տակ մրթմրթալով Ինչ-որ բառեր,
Քայլում էր նեղ արահետով Թզուկը ծեր: Երբ նա հասավ մեծ անտառի
Մութ բացատին, Հանեց ուսից պարկապզուկն Իր թանկագին,
Ու արթնացրեց ոգիներին Անատառային Երբ նվագեց կախարդական
Այս մեղեդին: Իսկ հետո փոքրիկ թզուկը Թաքցրեց հոգու հուզմունքը Ու մաքրեց իր կարմիր քիթն աղմուկով, Ու մաքրեց իր կարմիր քիթն աղմուկով:
Ու երբ հնչեց կախարդական Այս մեղեդին՝ Ծղրիդների, մորեխների հետ
Միասին Հայտնվեցին կայծոռիկներ Ոսկե-դեղին
Ու փայլեցին մութ անտառում Կեսգիշերին… Մի մութ անտառ, մի մեծ լուսին,
Մի կեսգիշեր, Լուսնի լույսի տակ թևածող Թիթեռնիկներ,
Ու մի թզուկ, որն արթնանում Կեսգիշերին Ու նվագում էր մոգական
Այս մեղեդին: Մի մութ անտառ, մ ի մութ լուսին Մի կեսգիշեր,
Մի մեծ կաղնի, որը գիտեր Շատ գաղտնիքներ, Ու մի փչակ, ուր ապրում էր
Թզուկը ծեր, Որը ուներ կարմիր մեծ քիթ, Բարի աչքեր:

Հեքիաթ

Կկատարվեն բախտագուշակ կնոջ խոսքերը, Եվ երջանիկ արքայորդին քեզ կայցելի,

Եվ պարտեզում, որտեղ բացվել են ծաղիկները, Նա քեզ քնքուշ, այնպես քնքուշ կհամբուրի:

Ծիծեռնակի ձայնով կբացվի առավոտը, Եվ վարագույրը գիշերվա կանհետանա,

Երբ քո սրտում կդողդողա թռչնակ կարոտը, Այնժամ քո սրտում գարունը ցանկալի այցի կգա:

Կրկներգ.

Արի ինձ մոտ, և կբացվեն գարնան դռները, Ծիծեռնակները ետ կգան առաջվա պես: Արի ինձ մոտ, երբ իմ այգում դաժան ձմեռ է,

Ձմռան ցուրտ շունչը կհալվի սառույցի պես:

Երբ կփակվեն քո դեմ բախտի բոլոր դռները, Երբ դառնաս դու բոլորին անցանկալի,

Երբ կվխտան քո շուրջ մարդկանց անհոգ դեմքերը, Այնժամ դու ինձ քո մոտ կանչիր, իմ սիրելի:

Դու քո սրտում պահիր գուշակ կնոջ խոսքերը Ու հավատա ճակատագրի կախարդանքին.

Ծիծեռնակի ձայնով կբացվի առավոտը, Եվ կայցելի քեզ երջանիկ արքայորդին:

Կրկներգ.

Արի ինձ մոտ, և կբացվեն գարնան դռները, Ծիծեռնակները ետ կգան առաջվա պես:

Արի ինձ մոտ, երբ իմ այգում դաժան ձմեռ է, Ձմռան ցուրտ շունչը կհալվի սառույցի պես:

ԻՄ ՓՈՔՐԻԿ ՆԱՎԱԿ
Ռուբեն Հախվերդյան Պատրաստեց փոքրիկ Մի ճերմակ թղթե նավակ, Իջեցրեց նավակը նա Գետակի ալիքների վրա։
Իմ փոքրիկ նավակ, Իմ փոքրիկ նավակ, Կհասնե՞ս, արդյոք, Ծովին կապուտակ։
Իմ փոքրիկ նավակ Իմ փոքրիկ նավակ Կհասնե՞ս, արդյոք, Ծովին կապուտակ։
Իմ փոքրիկ, փոքրիկ նավակ, Ու՞ր ես դու, ու՞ր ես լողում, Ու՞ր են քեզ, ու՞ր են տանում Գետի ալիքները խելագար։
Իմ փոքրիկ նավակ, Իմ փոքրիկ նավակ, Կհասնե՞ս արդյոք Ծովին կապուտակ։
Իմ փոքրիկ նավակ, Իմ փոքրիկ նավակ, Կհասնե՞ս արդյոք Ծովին կապուտակ։
Արեգակն անհետացավ, Ամպերի ետևն անցավ, Երկնքից անձրև թափվեց, Ու փոքրիկ գետակը վարարեց։
Իմ փոքրիկ նավակ, Իմ փոքրիկ նավակ, Դու հասա՞ր արդյոք Ծովին կապուտակ։
Թե ճանապարհին Խորտակեց քամին Եվ դու քնեցիր Գետի հատակին։

«Լուսաբացի երգը»
Տես, երկինքն այսօր ինչքան կապույտ է, Ամպերը ճերմակ առագաստներ են,
Տես, լողում է նավը՝ առագաստանավը Երկնքի կապույտ ծովում:
Ու քամին քշում է առագաստանավը Երկնքի կապույտ ծովում,
Ու քամին տանում է առագաստանավը, Ու քշում հեռու-հեռվում:
Դու լսիր-երգում են թռչունները Այդ քնած անտառն է արթնանում,
Լուսաբացի երգը, լուսաբացի երգն է Անտառի կողմից լսվում:
Եվ լուսաբացի փոքրիկ թռչունը, Եվ ամպերը ոսկեթև,
Տես, երգում են լուսաբացի երգը, Լուսաբացի երգը մեր:
Դու լսիր-երգում են թռչունները, Այդ քնած անտառն է արթնանում,
Լուսաբացի երգը, լուսաբացի երգն է Անտառի կողմից լսվում:

«Գիշաերվա աստղազարդ նկարում»
Գիշերվա աստղազարդ նկարում Արթնացան շշուկները անուշ,
Եվ լուսինը դեմքիդ վրայով Մեղմ սահեց ժպիտով իր քնքուշ:
Նա փակեց քո աչքերը հոգնած Ու լցրեց քո հոգին պատրանքով,
Ականջիդ նոր հույսեր շշնջաց, Որ դու արթնանաս ժպիտով:
Մոտեցիր ու բաց արա Քո պատուհանը իմ փոքրիկ,
Երևաց կարմիր արևը, Տես թռչում է նա երկինք:
Արևի ոսկե շողեր Նկարել ենք քո պատին
Այս փոքրիկ հրաշք նկարը Այս ծառերն ու այս այգին:

Ռուբեն Հախվերդյան - Փոքրիկ Իշխան

Հայկական Մուլտեր

Մկների Ժողովը

Գտնված երազ

Պույ Պույ մկնիկը

Պինգվինաշեն

Աթաբեկ Խնկոյան

Գայլն ու Գառը

Մի ամլիկ գառ 

Իրեն համար 

Ջուր էր խմում առվակից. 

Մեկ էլ դեմի ձորակից 

Գայլն է կտրում վեըեւը,
 
Խոսքին տալով էս ձեւը. 

- Էս ի՞նչ լրբություն, 

Ի՞նչ հանդգնություն. 

Ա՜յ, դու փսլնքոտ,
 
Ոչխարի լակոտ, 

Դու ինչի՞ տեր ես.
 
Որ գաս դնչովդ, 

Քթով-պնչովդ 

Ջուրս պղտորես. 

Բռնեմ դունչդ 

Կտրի շունչդ: 

- Մի՛ բարկանար, պարոն գայլ, 

Քեզնից ցած եմ քանի քայլ, 

Էնպես բան ես ասում որ ... 

- Սո՞ւտ եմ ասում, ա՛յ լղպոր, 

Էդ էլ չլինի հերվանը, 

Չեմ մոռացել էն բանը,
 
Որ հենց էստեղ, նույն օրը, 

Հայհոյեցիր իմ հորը: 

- Մի տարեկան դեռ չկամ ... 

- Է՛հ, եղբայրդ էր, անզգամ: 

- Ես մի ծին եմ, մինուճար: 

- Խնամիդ էր անպատճառ, 

Կամ մեկը ձեր պիղծ ցեղից: 

Էլ ժաժ չգաս քո տեղից, 

Ձեր շների, 

Հովիվների
 
Ոխը քեզնից ես հանեմ,

Տես, գլուխդ ինչ բերեմ: 

Ասավ, 

Հասավ 

Գառանը, 

Առավ, թռավ
 
Անտառը: 

Էստեղ ինչն է գլխավոր: 

Ուժեղի մոտ 

Միշտ էլ թույլն է մեղավոր:


Խոզն ու ագռավը

Մի դարավոր կաղնու տակ

Խոզը ագահ ու անհագ

Այնքան կաղին զխկտվեց,

Որ ցած ընկավ ու փռվեց:

Զարթնեց քնից ու տակից

Ծառը փորեց արմատից:

-Ի՞նչ ես անում, ա'յ անգետ,-

Ագռավն ասաց վերևից:-

Խա՞ղ ես անում ծառի հետ,

Կչորանա արևից:

-Չորանում է՝ չորանա,

Ինձ ի՞նչ օգուտ՝ զորանա,

Միայն կաղին ունենամ,

Ուտեմ, պառկեմ, գիրանամ:

-Ա'յ ապերախտ կենդանի,

Ով քեզ նման վիզ ունի,

Իր կույր աչքով չի' տեսնի,

Որ կաղինը հյութալի

Լոկ այս ծառն է քեզ տալի,-

Ագռավն ասավ խոզուկին,

Այն կախգլուխ կուզիկին:


Բկլիկ-Ձկնիկ


Ձկնիկ, լո՜ղ տուր, լո՛ղ արա,

Դրսի որսը թող արա.

Իջի՛ր ջրի հատակը,

Մինչեւ անցնի վտանգը:

Տե՜ս, փորձանք կա քո գլխին,

Մի լավ մտիկ երեխին.

Որդ է խփել իր կարթին

Չմոտենաս էդ որդին:

Ինձ չլսեց շեկլիկը,

Ինձ չլսեց բկլիկը,

Հո՛պ, կուլ տվեց նա որդը,

Կարթը մնաց կոկորդը:

 Էս մեկը արտասանելիս գիտեի թե իմ մասինա, 

Լուսին, լուսին,

Լուսերես,

Ինչքան սիրուն

Կլոր ես:

Լույս ես տալիս

Գիշերով,

Քո վառվռուն

Թշերով:



ՄԿՆԵՐԻ ԺՈՂՈՎԸ

Սով էր, սով էր մկստան,

Կատվի ձեռքից լկստան

Գզիրն ընկավ դռնեդո´ւռ

Էլ չթողեց տուն-կտուր

Ջահել ահել գեղովի,

Կանչեց, բերեց ժողովի՝

Թէ ինչ անեն, որ կատվեն

Մի հնարքով ազատվեն:

Եկան գյուղի ջոջերը

Երկար բարակ պոչերը,

Մասնակցեցին խորհրդին,

Մի մուկ խոսեց իր հերթին,

-Լսե´ք, մկներ, ցեղակից,

Չունեմ որդի, կողակից,

Ես մի անտեր ծերուկ եմ,

Բայց պատվավոր մի մուկ եմ.

Պակսեց ուժը իմ ոտի,

Պէտք է մեռնեմ անոթի

Սովն է չոքել դռանը,

Ախ, մռռանը, մռռանը,

Վեր է ընկել, մառանը,

Ինչքան ասես նազ անի,

Ստից սատկի, տազ անի,

Մուկ տեսնելիս, վազ անի,

Գլխից բռնի, կախ անի,

Թաթովը տա, խաղ անի,

Ուտի, քեֆը չաղ անի,

Էսպես զուլում ու կրակ,

Դեռ աչքերն էլ ջուխտ ճրագ:

Բայց թե ազնիվ մեր ցեղը

Կորչելու չէ զուր տեղը...

Ա՜յ բերել եմ ես մի զանգ,

Ծափ, ծլնգոց,

Մեջը զնգոց.

Կատվի վզից մենք կախ տանք,

Որ ինչքան էլ օրորա,

Որ ինչքան էլ շորորա,

Ստից սատկի, տազ անի,

Գալն իմանանք գազանի:

Է´, զանգը ո՞վ կախ անի.

-Ալո դո´ւ:

-Ալո՞ն տանի:

-Բալո դո´ւ:

-Բալո՞ն կախէ:

-Չստո, դո´ւ:

-Չստոն կաղ է:

-Մստո, դո´ւ:

-Մստոն կարճ է:

-Փստո, դո´ւ:

-Էդ էլ խի՞ղճ է:

-Համբօ, դո´ւ:

-Ես տկար եմ:

-Չամբո, դո´ւ:

-Ասենք տարա,

Բա որ կատուն գա ինձ վրա՞:

-Բտոն, Խտոն թող մեկից

Բռնեն կատվի քամակից:

-Ի՞նչ է խոսում չոր գանգը,

Լավ է դու տար էդ զանգը,

Էլ ի՞նչ Բտո, ի՞նչ ֆստան,-

Ճստաց Բտոն ճստճստան:

-Լռի´, հանդուգն

Կոտորվե´ք դուք,

Վախկոտներիդ ես թաղեմ,

Ճա՞ռ ասեմ, թէ՞ զանգ կախեմ,- 

Գոչեց ջոջը,

Քաշեց պոչը:



ՓԵՍԱՑՈԻ ՄՈԻԿԸ

Մուկը ուզեց

Ամուսնանալ

Եվ հզորին

Փեսա դառնալ։

Նրան ասին,

Որ աշխարհում

Արեգակն է

Սիայն հզոր։

Մուկը տեղից

Վեր է կենում,

Իրեն կոկում

Ու փառավոր

Գարնան մի օր,

Ջերմ առավոտ

Ուղիղ գնում

Արևի մոտ։

Գնում, ասում.

— Բարև, բարև,

էս աշխարհի հզոր արև՛.

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ՝ տանեմ,

Անեմ հարսիկ։

— Ես որտեղի

Հզորն եմ որ...

Տե՛ս էն ամպն է

Ինձնից հզոր,

Մին էլ տեսար

Արագ, արագ,

Կտավի պես

Երկար–բարակ

Տարածվում է,

Կապուտակում,

Վարագույրով

Դեմքս ծածկում, —

Արեգակը

Մկանն ասավ։

Մուկը վազեց

Ամպին հասավ.

Այ հզոր ամպ,

Բարև, բարև.

Ու՞ր ես գնում

Վերև, վերև։

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ՝ տանեմ

Անեմ հարսիկ։

—Ես որտեղի՞

Հզորն եմ որ...

Այ, քամին է

Ինձնից հզոր։

Որ բարկացավ,

Էլ գութ չունի,

Ուր ուզենա՝

Ինձ կտանի։

Նա ինձ կանի

Փաթիլ–փաթիլ,

Ու կքամի

Կաթիլ-կաթիլ։

Մուկը վազեց

Հասավ քամուն.

—Քամի՛, ասավ,

Հզոր ես դուն։

Ամպին կանես

Փաթիլ–փաթիլ

Ու կքամես

Կաթի–կաթիլ։

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ՝ տանեմ

Անեմ հարսիկ։

— Ե՞ս եմ հզոր...

Երանի՜ քեզ.

Չէ՛, չէ՛, մկնիկ,

Դու խաբվել ես։

Զորեղ տեսնես

Դու սև գոմշին,

Կուզեմ պոկեմ,

Բերեմ կաշին,

Բայց որտեղի՞ց...

Ինչի՞ տեր եմ,

Որ ուզածս

Պոկեմ, բերեմ։

Մուկը դիմեց

Գոմշին արտում՝

Լուծ քաշելիս,

Հոգնած, տրտում.

—Գոմե՛շ,—ասավ,—

Դու հզոր ես,

Դու. հզոր ես,

Ուժի տեր ես,

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ տանեմ,

Անեմ հարսիկ։

—Ե՞ս եմ հզոր

Եվ ուժի տե՞ր...

Որ էդպես է,

Բա էս անտեր

Գութանն ի՞նչ է

Ինձ չարչարում

Ու իմ ուսին

Ցավ պատճառում։

Գոմշին թողեց,

Վազեց գնաց.

—Հզոր գութան,—

Ասավ,— մի կաց...

Օրոր, շորոր

Արտ ես վարում,

Հողում խոր-խոր

Ակոս շարում,

Քանի՜–քանի՜

Լուծ ու լծկան

Ճիպոտի տակ

Քեզ քաշող կան։

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ-նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ՝ տանեմ,

Անեմ հարսիկ։

—Ուժիս գովքը

Այլ կերպ կտան.

Հզորն ո՞վ է,

Էն էլ գութա՞ն...

Որ հզոր եմ,

Ինչո՞ւ համար

Հողի միջին

Մութ ու խավար՝

Ինձնից ուժեղ

Արմատ ու սեզ

Ինձ ջարդում են

Ուզածի պես։

—Արմա՛տ, արմա՛տ,

Հզոր արմատ,—

Ասավ փեսա

Մուկը մի մատ։

Դու շատ զոռ ես,

Դու հզոր ես,

Հզոր գութան

Դու կկոտրես։

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Ոսկեմազիկ,

Տուր ինձ տանեմ,

Անեմ հարսիկ։

—Արմատը՝ ո՞վ,

Հզորը՝ ո՞վ,

Վեր կաց գնա

Դու մկան քով,

Ա՛յ ձեր ցեղը

Շատ հզոր է,

Գետնի միջին

Բուն կփորե,

Կորոնե

Սեզ ու արմատ,

Կուտե, կուտե

Մեկ–մեկ, հատ–հատ։

Մուկը վազեց

Մկնուհու մոտ.

—Նանի՛ ,—ասավ,—

Մեր հին ծանոթ,

Ա՛յ, արմատը

Խոսքիս վկա,

Քեզնից հզոր

Չկա՛, չկա՛,

Քո դստրիկը

Հեզիկ–նազիկ,

Հեզիկ–նազիկ

Շեկլիկ մազիկ,

Տո՛ւր ինձ՝ տանեմ.

Անեմ հարսիկ։

— Բարով, մկնի՛կ,

Բարով տեսա,

Ես քեզ զոքանչ,

Դու ինձ փեսա։

Իմ դստրիկս

Հեզիկ–նազիկ,

Շեկլիկ–մեկլիկ

Շեկլիկ մազիկ,

Կտամ ես քեզ,

Արա հարսիկ։

Մուկը մկան

Առավ փեսա.

էս աշխարհի

Օրենքն է սա։

ԱԳՌԱՎՆ ՈՒ ԱՂՎԵՍԸ

Բախտի բերմամբ,

Թե պատահմամբ,

Մի մեծ ագռավ

Մի գունդ պանիր

Դաշտում գտավ.

Կտուցն առավ,

Ծառին թռավ:

Օ, ինչ պանիր, դեղին ոսկի…

Բայց դեռ չառած համը իսկի
,

Աղվեսն անցավ ծառի մոտով,

Գերվեց,

Էրվեց

Պանրի հոտով:

Վազեց գնաց բերնի ջուրը,

Եվ թուլացան կուռն ու ճուռը:

Էն ժամանակ իրա ձևին,

Ծառի տակից, աչքն ագռավին,

Հեզիկ, նազիկ,

Փափկամազիկ,

Բացեց լեզուն անուշ, մեղուշ,

Թափեց, լափեց շաքար ու նուշ.

- Ինչքան լավն ես,

Ես քո գերին,

Քո էդ սևիկ

Վառ աչքերին,

Նուրբ ծալքերով

Զույգ թևերին:

Մի դու մտիկ

Էդպես քթիկ,

Էդպես ճտիկ,

Մախմուր ազին,

Խաս ու ղումաշ,

Ատլասն հագին:

Գիտեմ, անշուշտ, իմ քուրիկի

Ձայն էլ կըլի հրեշտակի:

Երգի, քուրիկ, մի ամաչի,

Իմ ուզածը մի մեծ բան չի:

Թե որ չքնաղ էդ տեսքիդ հետ

Երգելում էլ եղար վարպետ,

Օ, կդառնաս, իմ մաքրուհի,

Թռչունների մայր թագուհի:

Ագռավ ազին իրեն տված

Գովեստներից շշմած, ուռած`

Ագռավային

Բկովը մին,

Որ չկռռաց,

Պանիրն ընկավ ծառիցը ցած,

Շողոքորթը ըռխեց, գնաց:

Գայլն ու գառը

Մի ամլիկ գառ 

   Իրեն համար

 
Ջուր էր խմում առվակից. 

Մեկ էլ դեմի ձորակից 

Գայլն է կտրում վեըեւը,
 
Խոսքին տալով էս ձեւը. 

- Էս ի՞նչ լրբություն, 

Ի՞նչ հանդգնություն. 

Ա՜յ, դու փսլնքոտ, 

Ոչխարի լակոտ, 

Դու ինչի՞ տեր ես. 

Որ գաս դնչովդ, 

Քթով-պնչովդ 

Ջուրս պղտորես. 

Բռնեմ դունչդ 

Կտրի շունչդ: 

- Մի՛ բարկանար, պարոն գայլ, 

Քեզնից ցած եմ քանի քայլ, 

Էնպես բան ես ասում որ ...
 
- Սո՞ւտ եմ ասում, ա՛յ լղպոր, 

Էդ էլ չլինի հերվանը, 

Չեմ մոռացել էն բանը, 

Որ հենց էստեղ, նույն օրը, 

Հայհոյեցիր իմ հորը:
 
- Մի տարեկան դեռ չկամ ... 

- Է՛հ, եղբայրդ էր, անզգամ: 

- Ես մի ծին եմ, մինուճար:
 
- Խնամիդ էր անպատճառ, 

Կամ մեկը ձեր պիղծ ցեղից: 

Էլ ժաժ չգաս քո տեղից, 

Ձեր շների, 

Հովիվների 

Ոխը քեզնից ես հանեմ,
 
Տես, գլուխդ ինչ բերեմ: 

Ասավ, 

Հասավ 

Գառանը, 

Առավ, թռավ 

Անտառը: 

Էստեղ ինչն է գլխավոր:

Ուժեղի մոտ 

Միշտ էլ թույլն է մեղավոր: